De band met mijn moeder

Het is nu al bijna twee weken geleden dat mijn moeder overleed. Zonder mijn moeder al te veel op te hemelen, mag ik wel stellen dat we een bizarre relatie onderhielden. Veel mensen beweren dan ook dat ze mij claimde, na het overlijden van mijn vader dertien jaar geleden, maar ik durf te stellen dat dat in beide richtingen zo gelopen is. Ik had haar misschien nog wel harder nodig dan zij mij.

Met haar nuchtere houding – terwijl ik meestal zweef – en haar vrolijke gestel, in contrast met mijn introverte aard, inspireerde ze me altijd opnieuw. Ook haar werklust werkte aanstekelijk (en nee, ik zeg lekker niet dat ik lui ben). Het kon nooit goed genoeg, immers.

Het verlies en mijn gevoel daarbij

Ik ben dan ook iets heel wezenlijks kwijt. Haar visie, al hoor ik haar soms duidelijk antwoord geven op mijn wezenlijke vragen. Wij kenden elkaar immers door en door.

En ik ben iets van een schuldgevoel rijker, want het knaagt diep en hard binnen mij, binnen twee weken na opname in dat Verpleeghuis liet ze al het leven. Ergens denk ik dan had ik het toch niet anders en wellicht beter kunnen doen? Maar feitelijk is dit gevoel bij rouw heel normaal. En moet het niet zo knagen en wringen.

De crematie en mijn speech

Gelukkig kon de crematie buiten plaatsvinden. Dat had mijn moeder mooi gevonden – en soms stel ik me voor dat ze vanaf een wolkje met ons meekeek. Er waren meer mensen gekomen dan ik ooit had verwacht, een stille getuigenis van de indruk die zij op velen heeft gemaakt en de troost en steun die zij mij hiermee hebben geschonken.

Tijdens de plechtigheid sprak ik enkele woorden. Ik hoopte dat ze niet te zwaar zouden vallen, maar dat ze vooral iets zouden laten voelen van wie zij was en wat zij voor mij betekende. Die woorden wil ik hier graag met jullie delen:

Crematiespeech

Vandaag nemen we afscheid van mijn moeder.

Mijn moeder was de tweede van drie zusters en een broer in een warm, maar bedrijvig meeuwengezin in Haarlem. Door haar zwakke longen moest ze vaak rusten, terwijl de andere meeuwen hoog vlogen, maar haar scherpe blik en levendige geest waren altijd wakker. Liggend in de duinen leerde ze de stromingen lezen en de wind begrijpen, dingen die opa haar toevertrouwde alsof ze eigenlijk voor een zoon bedoeld waren.

Ze vond een meeuwenechtgenoot die handig was met vonken en draden, en samen kregen ze twee kuikens. Hun nest stond bovenop een drukke winkel vol glimmende apparaten en rinkelende dozen. Tussen het gezoem en gekrijs van vaste klanten spreidde zij altijd haar vleugels: met een lach, een hart groter dan de hele kustlijn, zelfs als sommige meeuwen haar kennis niet vertrouwden. Want ach, een feministische meeuw in die tijd – dat was voor velen nog ongekend.

We laten mam los, zoals een meeuw die haar vleugels spreidt en de lucht kiest… net als Pap en Robin. Al weet ik zeker dat ze daarboven niet gewoon rustig rondjes zal vliegen. Nee, ze is vast al bezig een wolk te verplaatsen, een hemelpoort te verven, of een engel andere gordijnen aan te praten.

Want zo was mijn moeder: altijd bezig. Ze verbouwde niet alleen huizen, maar ook levens van andere mensen met de beste bedoelingen —  met een paar rake woorden en een flinke schep liefde. En als ze iets deed, deed ze het groots. Een muur verplaatsen? Ja hoor. Een keuken draaien? Geen probleem. De halve woonkamer openbreken op maandagavond om half elf? Waarom niet… “Het is toch maar wind tegen,” zei ze dan, “en daar leer je van vliegen.”

Daar kan ik trouwens nog een leuke anekdote over vertellen:

Op de bank zat ik ooit, dagen- en wekenlang, hersenen in vliegtuigmodus dankzij de antidepressiva, mijn eerste verkeerde voorgeschreven pilletje. Mijn moeder kwam binnen, keek, en zei: “Opstaan! Werken, of ik zet je met bank en al buiten!”
Een uur later deed ik het huishouden als een bezetene en hielp ik mee met het volgende verbouwproject. Conclusie: antidepressiva remmen je gruwelijk af, maar moeders hebben geen bijsluiter.

Een andere anekdote is:
Mijn moeder gaf mijn broer een symbolisch schopje omdat hij soms te brutaal kon zijn. Helaas had hij z’n achterzak vol kleingeld. PING! KLING! TING! Muntjes vlogen overal.
“Au!” riep hij.
“Au?!” zei mijn moeder. “Wat zit er in je achterzak?”
Sindsdien weten wij: karma klinkt als kleingeld.

Als oma veranderde ze in een waakmeeuw. Altijd cirkelend boven haar kleinkinderen, waakzaam en zorgzaam. Ze pikte onrecht eruit en zat er vreselijk mee, kon dat niet verteren. Zelfs de wind draaide daarom soms van koers voor haar.

Ik stel me voor dat ze nu daarboven vliegt, vrij als altijd, met een hamer in de ene vleugel en een rol ducttape in de andere. Waarschijnlijk roept ze: “Kom op mensen, deze hemel kan veel ruimer en gezelliger!”

Dus, als wij straks omhoog kijken en een meeuw zien die nét iets te luid en tegendraads kwebbelt, tegen de verkeerde windrichting in vliegt of iets in haar bek heeft wat absoluut niet in de lucht thuishoort… dan weten we: dat is mam. Nog steeds mijn moeder, nog steeds onze oma, nog steeds bezig.

En mam, als je daarboven tóch gaat verbouwen — denk eraan: in de hemel is geen bouwmarkt.

En als je er toch eentje vindt… neem voor mij ook een pot verf mee.

Laten we haar niet alleen herinneren met tranen, maar ook met een glimlach. Want zij was de wind onder onze vleugels… en soms ook de storm, maar altijd eentje die je aan het denken zou zetten, al wist je soms niet in welke richting…